شهادت مظلومانه سید الشهدا و یارانش در کربلا، تأثیر بیدارگر و حرکت آفرین داشت و خونى تازه در رگ هاى جامعه اسلامى دواند و جو نامطلوب را شکست و امتدادهاى آن حماسه، در طول تاریخ، جاودانه ماند. حتى در همان سفر اسارت اهل بیت نیز تأثیرات سیاسى این حادثه در اندیشه ‏هاى مردم آشکار شد. گروهى از اسرا را که به شام مى ‏بردند، چون به تکریت رسیدند، مسیحیان آنجا در کلیساها جمع شدند و به نشان اندوه بر کشته شدن حسین«ع»، ناقوس نواختند و نگذاشتند آن سربازان وارد آنجا شوند. به شهر«لینا» نیز رسیدند. مردم آنجا همگى گرد آمدند و بر حسین و دودمانش سلام و درود فرستادند و امویان را لعن کردند و سربازان را از آنجا بیرون کردند. چون خبر یافتند که مردم«جهینه» هم جمع شدند تا با سربازان بجنگند وارد آن نشدند. به قلعه«کفر طاب»رفتند، به آنجا نیز راهشان ندادند. به حمس که وارد شدند، مردم تظاهرات کردند و شعار دادند:«اکفرا بعد ایمان و ضلالا بعد هدى؟»و با آنان درگیر شدند و تعدادى را کشتند.(1) برخى از تأثیرات حماسه عاشورا از این قرار است:

1ـ قطع نفوذ دینى بنى امیه بر افکار مردم‏

2ـ احساس گناه و شرمسارى در جامعه، بخاطر یارى نکردن حق و کوتاهى در اداى تکلیف‏

3ـ فرو ریختن ترس ها و رعب ها از اقدام و قیام بر ضد ستم‏

4ـ رسوایى یزیدیان و حزب حاکم اموى‏

5ـ بیدارى روح مبارزه در مردم‏

6ـ تقویت و رشد انگیزه ‏هاى مبارزاتى انقلابیون‏

7ـ پدید آمدن مکتب جدید اخلاقى و انسانى(ارزشهاى نوین عاشورایى و حسینى)

8ـ پدید آمدن انقلابهاى متعدد با الهام از حماسه کربلا

9ـ الهام بخشى عاشورا به همه نهضت هاى رهایى بخش و حرکتهاى انقلابى تاریخ‏

10ـ تبدیل شدن«کربلا»به دانشگاه عشق و ایمان و جهاد و شهادت، براى نسلهاى انقلابى شیعه‏

11ـ به وجود آمدن پایگاه نیرومند و عمیق و گسترده تبلیغى و سازندگى در طول تاریخ، بر محور شخصیت و شهادت سید الشهدا«ع»

از نهضت هاى شیعى پس از عاشورا، مى‏ توان«انقلاب توابین»، «انقلاب مدینه»، «قیام مختار»، «قیام زید»، و...حرکت هاى دیگر را نام برد. براى توضیح بیشتر، به مدخل خاص هر یک از این نهضت ها در همین مجموعه مراجعه شود. تأثیر حماسه عاشورا را در انقلاب هاى بزرگى که در طول تاریخ، بر ضد ستم انجام گرفته، چه در عراق و ایران و چه در کشورهاى دیگر، نباید از یاد برد.

«فرهنگ شهادت» و انگیزه جهاد و جانبازى که در انقلاب اسلامى ایران و هشت سال دفاع مقدس در جبهه ‏ها جلوه ‏گر بود، گوشه ‏اى از این تأثیر پذیرى است. شعار«نهضت ما حسینیه،رهبر ما خمینیه»که در مبارزات ملت مسلمان ایران بر ضد طاغوت طنین افکن بود و نیز شور حسینى جبهه‏ هاى رزم ایران، گواه روشن تأثیر گذارى کربلا در قرنها پس از آن حماسه مقدس است. یکى از نویسندگان محقق، نتایج نهضت کربلا را عبارت مى‏ داند از:

1ـ پیروزى مسأله اسلام و حفظ آن از نابودى‏

2ـ هزیمت امویان از عرصه فکرى مسلمین‏

3ـ شناخت اهل بیت بعنوان نمونه‏ هاى پیشوایى امت‏

4ـ تمرکز شیعه از بعد اعتقادى بر محور امامت‏

5ـ وحدت صفوف شیعه در جبهه مبارزه‏

6ـ ایجاد حس اجتماعى در مردم‏

7ـ شکوفایى موهبت هاى ادبى و پدید آمدن ادبیات عاشورایى

8ـ منابر وعظ و ارشاد،به عنوان وسیله آگاهانیدن مردم‏

9ـ تداوم انقلاب بصورت زمینه سازى نهضت هاى پس از عاشورا(2) حادثه کربلا، گشاینده جبهه اعتراض علیه حکومت امویان و سپس عباسیان شد، چه به صورت فردى که روحهاى بزرگ را به عصیان و افشاگرى واداشت، و چه به شکل مبارزه ‏هاى گروهى و قیام هاى عمومى در شهرى خاص یا منطقه ‏اى وسیع.(3)
 
خون او تفسیر این اسرار کرد
ملت خوابیده را بیدار کرد(4)

 
پى‏ نوشت:
1ـ عاشورا فى الأدب العاملى المعاصر،ص 54 به نقل از منتخب طریحى و مقتل ابى مخنف.
2ـ براى تفصیل آن ر.ک:«حیاة الامام الحسین»،باقر شریف القرشى،ج 3،ص 436،(معطیات الثورة) .
3ـ در این زمینه‏ها ر.ک:«الانتفاضات الشیعیه»،هاشم معروف الحسنى،«امامان و جنبشهاى مکتبى»،محمد تقى مدرسى.
4ـ کلیات اقبال لاهورى،ص .75

منبع: مرکز مطالعات شیعه